2020 жылы әлемдік қор нарығы 2008 жылғы дағдарыстан кейін ең үлкен құлдырауды бастан өткерді. Құбылмалылық индексі соңғы он бір жылда тарихи максимумға жетіп, 85,47 тармаққа дейін көтерілді.
2008 жылғы жаһандық қаржы дағдарысынан кейін қаржы нарықтарындағы жағдай тұтастай алғанда айтарлықтай тыныш болды, бірақ ол күйзеліссіз болмады. Бірақ соңғы уақытта «құлдырау» саны жиілеп кетті. Ресми түрде, анықтамалық нүкте 2018 жылдың соңы деп санауға болады, бұл кезде баға белгілеулердің құлау жылдамдығы Федералды резервтік жүйені де ескертті. Құлдырауды болдырмау үшін қаржы реттеушісі ақша-кредит саясатын қатаңдату циклын шұғыл түрде тоқтату және оны жеңілдетуге көшу туралы шешім қабылдауға мәжбүр болды.
Келесі 2019 жыл да тыныш болмады, дегенмен өткен жылдың аяғындағыдай толқулар болған жоқ. Базарлар жаздың соңында құлдырай бастады, сондықтан ФРЖ қайтадан араласуға мәжбүр болды. Алайда, бұл жолы қаржы жүйесіне репо операциялары арқылы ақша жіберілді. Жағдай тынышталды, бірақ ұзаққа созылмады.
2020 жылдың наурыз айында нарықтар жаңа сынаққа ұшырады-әлем алғаш рет COVID-19 таралуын болдырмау үшін карантинге жабылды. Әлемдік нарықтар трейдерлер жаппай сатуды бастаған белгісіздікке ие болды, тіпті ФРЖ-нің шұғыл әрекеттері де құлдырауды бірден тоқтата алмады.
Қор нарығымен не болып жатыр, ол ұзаққа созылған дағдарыстан шыға ма және оны Қазақстанда қандай болашақ күтіп тұр? finreview.kz.
Жаһандық қор нарығының құлдырауымен не байланысты?
Ең алдымен құлдырау нарықтың эволюциясынан туындайды. Техникалық прогрестің арқасында қазір арнайы әзірленген Алгоритмдер немесе Роботтар акциялар мен басқа қаржы құралдарын сатумен айналысуда. Алайда, олар белгілі бір сценарий аясында әрекет етеді және трейдерлердің өзгеретін көңіл-күйіне жауап бере алмайды. Нәтижесінде, нарық құлдыраған кезде, жүйе қағаз сатылымының басталғаны туралы сигнал береді және егер мұндай роботтар көп болса, нәтижесінде алынған үлкен өтінімдер жиынтығы нарықты әлсіретеді.
Басқаша айтқанда, құлау неғұрлым күшті болса, сатушылар соғұрлым көп болады.
Опырылуды тудыратын тағы бір ерекшелігі-опцион нарығындағы жоғары белсенділік. Goldman Sachs мәліметтері бойынша қыркүйек айында американдық акцияларға опциондар сауда-саттығының көлемі өткен екі жылдың орташа күндік деңгейінен 3 есе асып түсті.
Опцион трейдерлерінің мұндай тым жоғары белсенділігі технологиялық сектордағы танымал компаниялардың акциялары бағасының төмендеуіне де әсер етеді. Мысалы, Facebook акциялары 3,8% – ға, ал Apple-8% – ға төмендеді.
Қор нарығының құбылмалылық индексі 2008 жылғы дағдарыстан кейін тарихи ең жоғары деңгейге жетті
Коронавирустық пандемияға байланысты жаһандық нарықтарда әлі де белгісіздік бар. Ағымдағы жылы қор нарығының құбылмалылық индексі (VIX) 85,47 пунктке дейін көтерілді, бұл 2008 жылғы дағдарыстан кейінгі ең жоғары мән болып табылады.
Алайда, қазір әлемдік индекстер біртіндеп қалпына келе бастады. Ал қайта локдаунның сақталып отырған теріс тәуекелдері нарықтардың қалпына келуін тежейді.
Қазақстанның биржалық индексі құлдырады
Баға белгілеулердің қалпына келуі Қазақстанның қор нарығында да байқалады. Егер 2020 жылғы наурызда KASE индексі 2027,9 пунктке дейін түссе, 23 қыркүйекке қарай ол 2460,5 пунктке дейін өсті. Бұл ретте наурыз айында баға белгілеулердің төмендеуі Қазақстанда да, әлемдік нарықтарда да сауда-саттық көлемінің өсуіне алып келді. Мысалы, Қаңтарда KASE-дегі сауда-саттық көлемі 9,1 трлн теңгені құрады, наурызда ол 12,6 трлн теңгеге дейін өсті, ал шілдеде 8,6 трлн теңгеге жетіп, бұрынғы деңгейге оралды. Жалпы, 2020 жылдың жеті айында сауда-саттық көлемі 70,1 трлн теңгені құрады.
Өтімді қор нарығын тиімді және табысты дамытудың негізгі шарттарының бірі бөлшек инвесторлардың белсенді қатысуы болып табылады. Коронавирус пандемиясы осы сәтке оң әсер етті-2020 жылғы шілде айының басында KASE бағалы қағаздардың орталық депозитарийінде жеке тұлғалардың 122,4 мың шоты тіркелді, бұл жыл басымен салыстырғанда 4% – ға артық (117,7 мың шот). Мұның себептері акцияларға нарықтық бағаның айтарлықтай төмендеуі, сондай-ақ елде шектеу шараларының енгізілуі болды, бұл қазақстандықтарды баламалы табыс көздерін іздеуге итермеледі.
Мұндай табыс көздерінің қатарына қор нарығы да кірді. Бұған ірі квазимемлекеттік компаниялар — «ҚазТрансОйл», KEGOC және «Қазатомөнеркәсіптің»ІРО өткізуі түрткі болды.
KASE бағалы қағаздардың орталық депозитарийінде жеке тұлғалардың шоттары санының өсуінен басқа, жеке тұлғалардың сауда-саттыққа қатысудағы жоғары белсенділігі байқалады. 2020 жылдың жеті айының қорытындысы бойынша акциялардың қайталама нарығындағы жеке тұлғалардың үлесі 55,4% – ды құрады.
AIX биржасының құрылуы қазақстандық капитал нарығының дамуына жаңа серпін береді
Бүгінде Қазақстанның бағалы қағаздар нарығының инфрақұрылымы жалпы халықаралық талаптарға сәйкес келеді. Бұл «Астана» халықаралық қаржы орталығының алаңында Astana International Exchange (AIX) қор биржасының ашылуы арқасында мүмкін болды. Қазір AIX инвесторларға өңірге жаһандық қолжетімділікті ұсынатын Орталық Азиядағы бірінші халықаралық биржа болып табылады.
AIX-тің табысты жұмыс істеуі үшін қазіргі заманғы инфрақұрылым, бүкіл әлем бойынша 60-тан астам биржаларда табысты пайдаланылатын платформалармен бірдей технологиялық платформа құрылды. 20-дан астам брокерден тұратын брокерлік желі жолға қойылған, оның ішінде 8 шетелдік, соның ішінде CITIC, CICC, Shenwan Hongyuan (ҚХР), Renaissance Capital, Wood&Co, SOVA Capital және басқа да ірі әлемдік брокерлер.
AIX биржасында 40 түрлі эмитенттердің 60-тан астам бағалы қағаздары листингтен өтті, ал AIX CSD депозитарийінде инвесторлардың 92 мыңнан астам шоты ашылды. AIX эмитенттері биржада 290 млн АҚШ долл. акционерлік капиталы астам қаржы тартты.
Бүгінгі таңда АХҚО биржасында үлестік құралдар листингі бар компаниялардың жалпы нарықтық капиталдандырылуы, олардың ішінде Қазатомөнеркәсіп, Полиметалл, Қазақстан Халық Банкі, Ferro Alloy Resources Limited, Kcell 16,2 млрд АҚШ долл. асады. Ағымдағы жылдың өзінде Қазақстанда алғаш рет қытай құрылыс банкінің Астана филиалының (CCB Astana Branch) юаньмен номинацияланған облигациялары Листингпен өткізілді. Шығарылым жалпы сомасы 1 млрд юань немесе шамамен 63 млрд теңгеге номинацияланған.
Сондай-ақ, ағымдағы жылдың наурыз айының басында елімізде алғаш рет Катар Халықаралық Ислам банкі (Qatar International Islamic Bank) шығарған исламдық облигациялар орналастырылды.
Таяу жылдары елдегі капитал нарығын дамыту:
- қазақстандық ірі бизнес тарапынан капиталға сұранысты сыртқы қор алаңдарынан жергілікті қор алаңдарына қайта бағыттау;
- квазимемлекеттік секторды жекешелендіруді жалғастыру;
- ел ішінде отандық жеке компаниялардың капиталын сақтау;
- еркін айналымдағы акциялар көлемін 10-нан 25% – ға дейін арттыру.
Жеке және мемлекеттік компанияларға қатысты аталған бастамаларды іске асыру капиталға сұранысты шамамен 144 млрд АҚШ долл.
