- Басты бет
- Инвестициялар
- ӘЛЕМДЕГІ ЮРИСДИКЦИЯНЫҢ 27% АҒЫЛШЫН ҚҰҚЫҒЫН ҚОЛДАНАДЫ
2018 жылғы 1 қаңтардан бастап АХҚО базасында Сот және Халықаралық төрелік орталығы жұмыс істейді. Қолданыстағы англосаксондық жүйе әрбір істі қарау кезінде жеке көзқарасты қамтамасыз етеді және сот ісін жүргізу тәртібінің нақты түсінігін және құқық қолдану тәжірибесінің болжамдылығын айқындайды, бұл тартылатын инвесторлар үшін айтарлықтай маңызды. ТШИ мен экспорттық жеткізілімдердің 10% – ға ұлғаюы ЖІӨ-нің 9,2% – ға өсуін қамтамасыз етеді.
Соңғы онжылдық әлемдік экономиканың тұрақсыздығын көрсетті – қаржылық және әлемдік дағдарыстардың салдары халықаралық сауданың өсу қарқынының төмендеуін, ЖІӨ динамикасының бәсеңдеуін, тауарлық және қор нарықтарындағы жағдайдың нашарлауын тудырды. Нәтижесінде ресурстардың қымбат болуына байланысты кірістіліктің төмендеуінен туындаған дамыған елдерден инвесторлардың кетуі орын алды.
Қазақстанда да инвестициялық ағындар тұрақсыз – 2013-2015 жылдар аралығында ТШИ көлемі теріс динамиканы көрсетті, ал 10 жыл ішіндегі орташа жылдық өсім тек 3% – ды құрады.
ТШИ тартудың бірыңғай институтының болмауы, нормативтік-құқықтық базаның жеткіліксіздігі және шетелдік инвесторлармен жұмыс істеудің әлсіз инфрақұрылым елдің төмен инвестициялық тартымдылығының себептері болуы мүмкін. Ұлттық экономика үшін ТШИ жоғары маңызға ие, өйткені қазақстандық өнімдер экспорты көлемі мен инвестициялық ағындардың 10% – ға ұлғаюы ІЖӨ-нің 9,2% – ға өсуін қамтамасыз етеді, бұл жеткілікті жоғары көрсеткіш болып табылады. Осыған байланысты 2018 жылдың 5 шілдесінде Қазақстанда «Астана» халықаралық қаржы орталығы (АХҚО) ресми түрде ашылды, оның басты міндеттерінің бірі шетелдік инвестицияларды тарту болып табылады.
Шетелдік инвесторлар үшін қолайлы экожүйе құру мақсатында АХҚО базасында Сот және Халықаралық төрелік орталығы құрылды. АХҚО соты азаматтық және коммерциялық дауларды шешу үшін халықаралық стандарттарға сәйкес ағылшын құқығының нормалары мен қағидаттарына негізделген. Төрелік орталығы сот талқылауына тәуелсіз, үнемді және жедел балама ұсынады.
АХҚО-да қолданылатын англосаксондық жүйе прецеденттік құқық болып табылады, яғни әрбір талқылауда жеке тәсіл қолданылады. Бұл сот ісін жүргізу тәртібін нақты түсінуді және құқық қолдану тәжірибесінің болжамдылығын қамтамасыз етуді қамтамасыз етеді, бұл тартылатын инвесторлар үшін айтарлықтай маңызды. Өз кезегінде Қазақстан аумағында әрекет ететін континенттік құқық ұқсас істер бойынша қорытындыларға негізделген шешімдер шығаруға мүмкіндік береді.
Ағылшын жалпы құқығы әлемде 320 юрисдикцияның 27%-да қолданылады. Өз кезегінде, Лондон қаласы төрелік істерді жүргізу бойынша әлемдегі абсолютті көшбасшы болып табылады. 2017 жылы Лондондық адмиралтей және коммерциялық соттар істерінің 70% – ға жуығы халықаралық талап-арыздарға байланысты болды. 2018 жылы өткізілген Шығыс Еуропа елдерінің дауларын шешу жөніндегі форум сауалнамасының нәтижелеріне сәйкес, респонденттердің 63%-ы төрелік орын ретінде Лондон қаласын дұрыс көреді. Көшбасшылардың үштігіне Париж (53%) және Сингапур (39%) қалалары кірді.
Дубайдағы Халықаралық қаржы орталығы (DIFC) және Сингапурдағы ұқсас орталық ағылшын жалпы құқығын енгізудің жарқын мысалы болып табылады. 2018 жылы DIFC соты 670 істі қарады. 2017 жылға қарағанда олардың саны 29% – ға өсті. Ең үлкен өсім бірінші сатыдағы сотқа (CFI) келді, талап арыздардың жалпы сомасы 2,8 млрд. АҚШ долларын құрады.
Қазақстанда АХҚО Соты 9 судья және тіркеушімен ұсынылған. Сот төрағасы болып Лорд Вульф тағайындалды, ол юриспруденцияның жаңа британдық тарихындағы ең ықпалды судьялардың бірі және жалпы құқық, сот өндірісі және дауларды шешу, сондай-ақ заң білімі саласындағы жаһандық тұлға болып табылады. Барлық судьялар Қазақстан Республикасы Президентінің арнайы жарлығымен тағайындалады.
Халықаралық төрелік орталығының құрамына 30 халықаралық төреші кіреді, олардың 18-і медиатор ретінде әрекет етеді. Олардың арасында ЕО, Гонконг, Жапония, Үндістан, Ресей, Сингапур, Ұлыбритания, Украина және АҚШ елдерінің өкілдері,, сондай-ақ отандық сарапшылар да бар.
АХҚО соты екі деңгейден тұрады:
- Бірінші сатыдағы сот — ереже қолданылатын даулар қаралатын бірінші сот. Ол сондай-ақ ұсақ даулар сотында апелляцияларды тыңдайды.
Ұсақ даулар соты-мамандандырылған судьялардың қатысуымен және 150 мың АҚШ долларына дейінгі сомаға дауларды тиімді және уақтылы шешу рәсімдерімен бірінші сатыдағы соттың бөлімшесі. - Апелляциялық сот-бірінші сатыдағы соттың апелляцияларын тыңдайды.
АХҚО соты төмендегілерге қатысты айрықша юрисдикцияға ие:
– АХҚО қатысушылары, АХҚО органдары және (немесе) олардың шетелдік қызметкерлері арасында туындайтын даулар;
– ХФО-да жүзеге асырылған және АХҚО-ға бағынысты құқығына қатысты кез келген операцияларға қатысты даулар;
– тараптардың келісімі бойынша АХҚО сотына берілген даулар.
АХҚО-да бірінші іс 2019 жылы сәуірде ұсақ даулар сотымен қаралды. Осылайша, бүкіл Еуразиялық аймақ аумағында сот ісін жүргізуды қолдану бастау алды.